Kołduny litewskie

Kołduny, nazywane również koldunami, stanowią nieodłączny element kuchni litewskiej, a ich historia sięga XIX wieku. To małe, gotowane pierożki z ciasta pszennego, nadziewane surowym mięsem, zyskały popularność na terenach litewskich, zwłaszcza na Wileńszczyźnie. Nazwa "kołduny" została na stałe przypisana kuchni litewskiej, odwołując się do litewskiego odpowiednika - koldunasa.

W XIX wieku, podobnie jak współcześnie, termin "pierogi" odnosił się do potrawy wykonanej z ciasta, głównie pszennego (gotowanego lub pieczonego), z różnorodnym nadzieniem. W kuchni ludowej nadzienie składało się głównie z warzyw (kapusta, marchew, tarte buraki), grzybów, soczewicy, siemienia lnianego, fasoli, grochu, sera, kasz oraz ziemniaków. Określenie "kołduny" stało się trwale związane z kuchnią litewską, gdzie na Wileńszczyźnie pierogi nazywane są również koldunami, będącymi ich litewskim odpowiednikiem. Kołduny to niewielkie pierożki z ciasta pszennego, gotowane, a ich nadzienie stanowi surowe mięso. Przywędrowały na tereny Sejneńszczyzny dzięki Karaimom (Tatarom). Elżbieta Kiewnarska, znana autorka książek kucharskich, wspominała, że Kresy północno-wschodnie miały wpływy tatarskie, a kołduny były niemal wszędzie w Polsce, choć rzadko były dobrze przygotowywane (Bluszcz, nr 23, 1930 r.).

Kołduny tatarskie różnią się jednak od litewskich - są większe i mają grubsze ciasto. Organizowano nawet konkursy jedzenia kołdunów, gdzie niektórzy zjadali nawet 100 sztuk (A. Mieroniuk, A. Petera, C. Wrębiak, Kultura ludowa południowego Podlasia..., s. 15). Malutkie, ale tłuste kołduny uważane są za specjalność litewską. Jadwiga Siedlecka opisuje słynne kołduny litewskie jako tak małe, że można je zjeść na raz (Druskienniki nad Niemnem, Kuchnia Litewska, Wydawnictwo Agart, 1997 r.). Książka "Kuchnia litewska" również podkreśla, że kołduny litewskie powinny być odpowiednio małe, by można było je wkładać do ust w całości (N. i M. Druto, Kuchnia Litewska, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987 r.).

Choć kołduny litewskie były popularne nie tylko na Litwie, lecz także w Polsce, gdzie przepisy na "kołduny litewskie" czy "prawdziwe litewskie kołduny" znalazły się w większości polskich książek kucharskich, to we wszystkich tych publikacjach opisywano je jako przepis litewski. Przygotowywano je różnorodnie, a nawet starsze książki kucharskie, przeznaczone dla zamożnych domów, traktowały kołduny jako specjał litewski. Przepisy na nie znalazły się w książkach takich autorek jak Wincentyna Zawadzka, której "Kucharka litewska" z XIX wieku zawiera przepis na tradycyjne kołduny litewskie z majerankiem - przyprawą charakterystyczną dla kuchni litewskiej. Kołduny litewskie to tradycyjna potrawa świąteczna, podawana zwłaszcza w pierwszy dzień świąt, takich jak Wielkanoc czy Boże Narodzenie. Mogą być serwowane w rosole lub jako dodatek do czerwonego barszczu. Obecnie przepis na kołduny przekazywany jest na Sejneńszczyźnie z pokolenia na pokolenie, a każdy dom pielęgnuje swoje tradycje i zwyczaje związane z tym wyjątkowym daniem.

Do jego przyrządzenia potrzebujemy: mąkę pszenną, jajko, masło, wodę, wołowinę mieloną, cebulę, czosnek, majeranek, lubczyk, sól, pieprz, barszcz czerwony do podania.

---

Lista składników

• 300 g mąki pszennej

• 1 jajko

• 2 łyżki masła

• ciepła woda

• 300 g wołowiny mielonej

• 1 cebula

• 2 ząbki czosnku

• 1 łyżka majeranku

• 1 łyżka lubczyku

• 2 łyzki masła

• sól

• pieprz

• kostka bulionowa

• barszcz czerwony do podania

Materiały:

• garnek

• wyciskarka do czosnku

• wałek

Czas wykonania:

• 1 godzina

Poziom trudności:

• średni

---

Krok 1

Zaczynamy od przygotowania ciasta, do miski wkładamy sól, mąkę, wbijamy jajko i dwie łyżki miękkiego masła. Mieszamy dolewając troszkę wody. Zagniatamy i wałkujemy na cienki placek.

Krok 2

Przygotowujemy farsz. Wołowinę mieszamy z drobno pokrojoną cebulą, wyciśniętym czosnkiem. Dodajemy także masło. Doprawiamy i mieszamy.

Krok 3

Z ciasta wycinamy kółka (najlepiej wykorzystać do tego szklankę). Na każdym z kółek kładziemy niedużą porcję farszu i lepimy pierogi. Gotujemy w wodzie z kostką bulionową. Podajemy kołduny z barszczem. Smacznego!